طب سنتی چیست؟
بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت (WHO)، طب سنتی به دانش، مهارت و عملکردهایی بر اساس تئوری، عقاید و تجربیات بومی فرهنگهای مختلف اطلاق میشود که با هدف حفظ سلامتی، پیشگیری، تشخیص، بهبود و درمان بیماریهای جسمی و روحی بکار گرفته میشوند.
برای هزاران سال انسانها از نواحی مختلف گیاهان یا مشتقات بدن حیوانات برای درمان مشکلات سلامتی خود استفاده کردهاند. در آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین و خاورمیانه، حدود ۷۰-۹۰ درصد مردم همچنان از انواع مختلف توصیههای سنتی به عنوان درمان اولیه استفاده میکنند. طب سنتی در بعضی مناطق از پشتوانه جامع حاوی مطالعات پژوهشی و اسناد علمی تئوری و عملی برخوردار است. در حالی که در نواحی دیگر این دانش به تدریج از نسل به نسل دیگر کمرنگ شده و تا حد نقل و قولهای شفاهی تنزل یافته است. از آنجایی که یک سوم افراد در جوامع مختلف امکان دسترسی به داروهای مدرن را ندارند، ارائه شیوههای درمانی سنتی و جایگزین ایمن و مطمئن میتواند راهی برای افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و سلامتی فراهم کند. از اینرو در بعضی مناطق از دنیا، اقوام مختلف در حال بازگشت به اصول و آموزههای سنتی و بومی خود هستند.
در حال حاضر، بیش از ۱۰۰ کشور سازوکارهایی برای داروهای گیاهی دارند. اما شیوههای طب سنتی در کشورها و نواحی مختلف دنیا با توجه به تفاوتهای فرهنگی، تاریخی، منش و فلسفه فردی جوامع با یکدیگر متفاوت است.
طب سنتی ایرانی
طب سنتی ایرانی شامل مجموعهای از تمام دانش و دستورالعملهایی است که از زمان باستان (از حدود ۸۰۰۰ سال پیش از میلاد) تا کنون در ایران برای تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری بکار برده میشده است. طب سنتی ایران از دو شاخه اصلی تئوری (که در مورد وضعیت و تغییرات بدن انسان و علل و نشانههای سلامتی و بیماری بحث میکند) و عملی (دانش چگونگی حفظ سلامتی و چگونگی بازگرداندن آن پس از بروز بیماریها) تشکیل میشود.در طب سنتی ایرانی، عملکردهای فیزیولوژیک بدن بر مبنای هفت فاکتور سنجیده میشوند که عبارتند از: عناصر (ارکان)، مزاج، اخلاط، ارگان (اعضا)، ارواح، قوا و عملکرد (افعال).
در طب سنتی ایرانی توجه اصلی بر پیشگیری از بیماری است تا درمان آن. بر این اساس شش فاکتور مهم و ضروری برای حفظ سلامتی در طب سنتی ایرانی عبارتند از: هوا، نوشیدنی و غذا، خواب و بیداری، تخلیه و نگهداری، تحرک فیزیک و آرامش، فعالیت ذهنی و آرامش روحی.در طب سنتی ایران علت اغلب بیماریها ناشی از برهم خوردن تعادل اخلاط و مزاج است. لذا درمان یا تجویز دارو نیز عمدتا با هدف بازگرداندن این تعادل از طریق استفاده از مزاجهای متضاد آن پایهریزی میشود. مثلا اگر بیماری در اثر سردی طبع ایجاد شده باشد، درمان آن از طریق تجویز موادی با طبع گرم صورت میگیرد.
طب سنتی در زندگی روزمره
توسعه داروهای مدرن مستلزم سالها کار تحقیقاتی و خطوط تولید پیشرفته است که عموما منجربه هزینه بالای تمام شده محصول دارویی میشوند. این درحالی است که استفاده نادرست از داروهای مدرن، مثلا آنتیبیوتیکها ضمن ایجاد مقاومت دارویی و ضرورت توسعه داروهای جدیدتر، به علت فرایندهای ساخت شیمیایی (که همواره راندمان و خلوص ۱۰۰درصد ندارند) معمولا همراه با ترکیبات ناخواسته و در نتیجه عوارض جانبی هستند. این در حالی است که در طب سنتی همواره از موادی طبیعی و نه سنتزی استفاده میشود، لذا از نظر هزینه و عوارض جانبی به صرفهتر و ایمنتر هستند.
یکی از جنبههای بسیار رایج در طب سنتی استفاده از گیاهانی با خواص دارویی است. استفاده از این گیاهان در زندگی روزمره تا حدی تاثیرگذار است که حتی برای درمان بیماریهای صعبالعلاج نیز میتوان به آنها امید داشت. تقریبا یک چهارم داروهای مدرن امروزه در اصل منشاء طبیعی دارند که پیشتر از آنها در طب سنتی نیز استفاده شده است. همچنین از حدود ۱۲۱ داروی مختلف مورد استفاده در درمان سرطان، ۹۰ مورد آنها از گیاهان مشتق شدهاند. در این مورد میتوان به عصاره آرتمیسینین (گندواش یا درمنه) اشاره کرده که برای درمان مالاریا و همچنین سرطان بکاربرده میشود. اهمیت درمانی این گیاه در حدی بوده که برای یابنده آن جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی را در سال ۲۰۱۵ به ارمغان آورد. این جایزه با یابنده avermectin که اتفاقا آن نیز منشاء طبیعی دارد (اسخراج شده از نوعی میکروارگانیسم موجود در خاک) به اشتراک گذاشته شد.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، استفاده از گیاهان دارویی در طی سالهای گذشته نقش بسیار چشمگیری در درمان و کنترل بیماری سارس در چین داشته است. ارزش بازاری معادل ۶۰ میلیارد دلار برای گیاهان دارویی در سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ گزارش شده است و امیدهای زیادی برای استفاده از این گیاهان در ارتقاء سلامت جوامع وجود دارد.
اصطلاحات طب سنتی
- دم
یا همان خون مایعی سرخ رنگ، گرم و مرطوب است که وظیفه آن تغذیه اندامها است. خون طبیعی سرخ رنگ، شیرین، دارای طبعی گرم و عاری از بوی بد است. خونی که از جگر خارج شده و به قلب میرود حاوی سودا، صفرا و بلغم است. به همین دلیل غلظت زیادی دارد. اما در مسیر خود مقداری از اخلاط و آب اضافی را از دست داده و سرختر، روانتر و روشنتر میشود.
- سودا
سودا سیاه رنگ است. در جگر تولید میشود و جایگاه اصلی آن طحال است. طبعش مانند خاک سرد و خشک و طعمش گس متمایل به تلخ است. قسمتی از آن پس از تراوش از جگر، همراه خون به تغذیه استخوانها کمک میکند. قسمت دیگر به طحال میرود و موجب تقویت دهانه معده میشود.
- صفرا
مایعی زرد رنگ و تلخ است که طبع گرم و خشک دارد. محل تولید آن جگر و جایگاهش در کیسه صفراست. صفرای طبیعی یا همان کف خون، سرخ رنگ است. صفرا به خون لطافت داده و موجب عبور آن از مجاری باریک و مویرگها میشود. صفرا به ششها در دم و بازدم و به رودهها در عمل دفع کمک میکند.
- بلغم
در معده تولید شده و همراه با خون در تمام بدن در جریان است. طبع آن سرد و تر و طعم آن شیرین است. بلغم در روند طبیعی خود به خون تبدیل میشود.
تغییر سبک زندگی
این روزها به علت آلودگی هوا و استرس زیاد، در معرض بیماریهای گوناگون قرار داریم. همیشه شنیدهایم که پیشگیری بهتر از درمان است. جالب است بدانید که با رعایت برخی موارد جزئی و تغییر سبک زندگی میتوان به سادگی از ابتلا به این بیماریها پیشگیری کرد. سبک زندگی سالم با داشتن یک برنامه ورزشی منظم، ساعات مناسب خواب و بیداری، رژیم غذایی مناسب، کنترل احساسات، آب و هوای مناسب، حمام کردن مناسب و رابطه جنسی مناسب حاصل میشود. اگر مایل هستید سبک زندگی سالمی داشته باشید، با ما همراه شوید. در ادامه، به توضیح هر یک از این موارد پرداختهایم.
برنامه ورزشی منظم
ساعات مناسب خواب و بیداری
تنظیم زمان خواب و بیداری و بهبود کیفیت خواب، یکی از عوامل بازدارنده از بروز اضطراب و افسردگی است. خوابیدن هنگام پر بودن معده باعث اختلال هضم، ایجاد نفخ و دیدن خوابهای ترسناک میشود.گرسنه خوابیدن هم باعث میشود تا رطوبت بدن بیش از حد تحلیل رفته که خود منجر به لاغری و ضعف بدن میشود.خواب در روز، مناسب نیست چون باعث تغییر رنگ چهره و عدم دفع مواد زائد از بدن میشود. به خصوص خواب نزدیک غروب آفتاب بسیار کسالتآور بوده و در کتب طب سنتی از آن به عنوان خواب هلاکت یاد میشود. بنابراین اگر عادت به خواب در روز دارید بهتر است آن را به تدریج ترک کنید.هنگام خواب در هر فصلی که باشد بهتر است روی بدن پوشانده شود. زیرا در این حالت، حرارت در بدن به سمت داخل رفته، ظاهر بدن سرد شده و با اندک نسیمی تحت تأثیر قرار گرفته و ممکن است زمینهساز بیماری شود.
رژیم غذایی مناسب
با اینکه خوردن و نوشیدن یکی از لذتهای زندگی است اما توجه به توصیههای تغذیهای از اهمیت ویژهای برخوردارند.این توصیهها شامل موارد متعددی میشود که هر فرد روزانه چندین بار با آنها سر و کار دارد. حکمای بزرگ طب سنتی ایران، غذاها و نوشیدنیهای شادی بخش و متنوع را برای برطرف کردن افسردگی و ایجاد شادی معتدل، توصیه میکنند.
کنترل احساسات
کنترل حالات روحی و روانی، یکی از مهمترین اصول حفظ سلامتی از دیدگاه حکمای طب سنتی است. حالات روحی و روانی، تغییرات عمیق و بسیار سریعی در سلامت انسان ایجاد میکند و در برخی موارد موجب بروز بیماری میشود. این حالات شامل خشم، شادی، ترس، غم، نگرانی و خجالت است که بروز هر یک از این حالات عاطفی در حد تعادل خود، در طول زندگی هر فردی قابل انتظار است اما وقتی از حالت تعادل خارج شده و بیش از حد بروز کند، تأثیرات مخربی بر جسم خواهد گذاشت.
آب و هوای مناسب
آلودگی هوا یکی از مهمترین عوامل بروز اضطراب و افسردگی در افراد است. بهتر است خانه خود را طوری بنا کنید که ضرر هوای آلوده در آن کمتر باشد. سقف خانه بلند باشد، اتاقها و نشیمن رو به مشرق باشند، خانه دارای پنجرههای بزرگ باشد که بعضی رو به مشرق باز شوند طوری که هنگام طلوع خورشید نور به داخل اتاقها بتابد تا هوا را لطیف کند و بعضی رو به شمال باز شوند تا بادهای شمالی که بهترین بادها هستند، در آن بوزند و آلودگی را دفع کنند. همچنین بهتر است گیاهانی مانند کلم، تره، شاهی، کرچک و درختانی مانند انجیر و گردو، در باغچه خانه و اطراف منزل مسکونی شما کاشته نشود چرا که حکمای طب سنتی ایران معتقدند هوای مجاور این گیاهان، چندان برای سکونت مناسب نیست.
حمام کردن مناسب
یکی از راههای پاکسازی بدن، حمام کردن است. متأسفانه امروز حمام کردن به دوش گرفتن فوری تبدیل شده است. در حالی که در دوش گرفتن سریع، فرصت کافی برای باز شدن کامل منافذ پوست وجود ندارد. در حمام لازم است گردش خون سطح بدن افزایش یابد، رنگ چهره مقداری قرمز شده و فرصت داده شود تا مواد زائدی که روی پوست جمع شدهاند کاملاً تمیز شوند. در حمام کردن، استفاده از سنگ پا و ماساژ کف پا با آن در کاهش سردرد، اضطراب و افزایش آرامش تأثیر قابل توجهی دارد.
رابطه جنسی مناسب
رابطه جنسی ایمن باعث دفع مواد زائد از بدن میشود. فاصله بین دفعات رابطه بهتر است حداقل ۲ تا ۳ روز باشد. البته افراد گرم مزاج نسبت به افراد سرد مزاج، توانایی بیشتری برای داشتن رابطه جنسی دارند اما در این مورد نباید زیادهروی کرد.اگر زن و مرد از لحاظ مزاجی مشابه باشند، یعنی هر دو گرم مزاج یا هر دو سرد مزاج باشند، به یک اندازه تمایل به رابطه جنسی دارند و به همین دلیل بهتر میتوانند نیازهای یکدیگر را برطرف کنند. این در حالیست که اگر یکی گرم مزاج و دیگری سرد مزاج باشد، فرد سرد مزاج از درخواست زیاد طرف مقابل و فرد گرم مزاج از عدم تمایل طرف مقابل شکایت میکند.
بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت (WHO)، طب سنتی به دانش، مهارت و عملکردهایی بر اساس تئوری، عقاید و تجربیات بومی فرهنگهای مختلف اطلاق میشود که با هدف حفظ سلامتی، پیشگیری، تشخیص، بهبود و درمان بیماریهای جسمی و روحی بکار گرفته میشوند.برای هزاران سال انسانها از نواحی مختلف گیاهان یا مشتقات بدن حیوانات برای درمان مشکلات سلامتی خود استفاده کردهاند. در آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین و خاورمیانه، حدود ۷۰-۹۰ درصد مردم همچنان از انواع مختلف توصیههای سنتی به عنوان درمان اولیه استفاده میکنند. طب سنتی در بعضی مناطق از پشتوانه جامع حاوی مطالعات پژوهشی و اسناد علمی تئوری و عملی برخوردار است. در حالی که در نواحی دیگر این دانش به تدریج از نسل به نسل دیگر کمرنگ شده و تا حد نقل و قولهای شفاهی تنزل یافته است. از آنجایی که یک سوم افراد در جوامع مختلف امکان دسترسی به داروهای مدرن را ندارند، ارائه شیوههای درمانی سنتی و جایگزین ایمن و مطمئن میتواند راهی برای افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و سلامتی فراهم کند. از اینرو در بعضی مناطق از دنیا، اقوام مختلف در حال بازگشت به اصول و آموزههای سنتی و بومی خود هستند.
در حال حاضر، بیش از ۱۰۰ کشور سازوکارهایی برای داروهای گیاهی دارند. اما شیوههای طب سنتی در کشورها و نواحی مختلف دنیا با توجه به تفاوتهای فرهنگی، تاریخی، منش و فلسفه فردی جوامع با یکدیگر متفاوت است.
طب سنتی ایرانی
طب سنتی ایرانی شامل مجموعهای از تمام دانش و دستورالعملهایی است که از زمان باستان (از حدود ۸۰۰۰ سال پیش از میلاد) تا کنون در ایران برای تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری بکار برده میشده است. طب سنتی ایران از دو شاخه اصلی تئوری (که در مورد وضعیت و تغییرات بدن انسان و علل و نشانههای سلامتی و بیماری بحث میکند) و عملی (دانش چگونگی حفظ سلامتی و چگونگی بازگرداندن آن پس از بروز بیماریها) تشکیل میشود.در طب سنتی ایرانی، عملکردهای فیزیولوژیک بدن بر مبنای هفت فاکتور سنجیده میشوند که عبارتند از: عناصر (ارکان)، مزاج، اخلاط، ارگان (اعضا)، ارواح، قوا و عملکرد (افعال).
در طب سنتی ایرانی توجه اصلی بر پیشگیری از بیماری است تا درمان آن. بر این اساس شش فاکتور مهم و ضروری برای حفظ سلامتی در طب سنتی ایرانی عبارتند از: هوا، نوشیدنی و غذا، خواب و بیداری، تخلیه و نگهداری، تحرک فیزیک و آرامش، فعالیت ذهنی و آرامش روحی.در طب سنتی ایران علت اغلب بیماریها ناشی از برهم خوردن تعادل اخلاط و مزاج است. لذا درمان یا تجویز دارو نیز عمدتا با هدف بازگرداندن این تعادل از طریق استفاده از مزاجهای متضاد آن پایهریزی میشود. مثلا اگر بیماری در اثر سردی طبع ایجاد شده باشد، درمان آن از طریق تجویز موادی با طبع گرم صورت میگیرد.
طب سنتی در زندگی روزمره
توسعه داروهای مدرن مستلزم سالها کار تحقیقاتی و خطوط تولید پیشرفته است که عموما منجربه هزینه بالای تمام شده محصول دارویی میشوند. این درحالی است که استفاده نادرست از داروهای مدرن، مثلا آنتیبیوتیکها ضمن ایجاد مقاومت دارویی و ضرورت توسعه داروهای جدیدتر، به علت فرایندهای ساخت شیمیایی (که همواره راندمان و خلوص ۱۰۰درصد ندارند) معمولا همراه با ترکیبات ناخواسته و در نتیجه عوارض جانبی هستند. این در حالی است که در طب سنتی همواره از موادی طبیعی و نه سنتزی استفاده میشود، لذا از نظر هزینه و عوارض جانبی به صرفهتر و ایمنتر هستند.
یکی از جنبههای بسیار رایج در طب سنتی استفاده از گیاهانی با خواص دارویی است. استفاده از این گیاهان در زندگی روزمره تا حدی تاثیرگذار است که حتی برای درمان بیماریهای صعبالعلاج نیز میتوان به آنها امید داشت. تقریبا یک چهارم داروهای مدرن امروزه در اصل منشاء طبیعی دارند که پیشتر از آنها در طب سنتی نیز استفاده شده است. همچنین از حدود ۱۲۱ داروی مختلف مورد استفاده در درمان سرطان، ۹۰ مورد آنها از گیاهان مشتق شدهاند. در این مورد میتوان به عصاره آرتمیسینین (گندواش یا درمنه) اشاره کرده که برای درمان مالاریا و همچنین سرطان بکاربرده میشود. اهمیت درمانی این گیاه در حدی بوده که برای یابنده آن جایزه نوبل فیزیولوژی و پزشکی را در سال ۲۰۱۵ به ارمغان آورد. این جایزه با یابنده avermectin که اتفاقا آن نیز منشاء طبیعی دارد (اسخراج شده از نوعی میکروارگانیسم موجود در خاک) به اشتراک گذاشته شد.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، استفاده از گیاهان دارویی در طی سالهای گذشته نقش بسیار چشمگیری در درمان و کنترل بیماری سارس در چین داشته است. ارزش بازاری معادل ۶۰ میلیارد دلار برای گیاهان دارویی در سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ گزارش شده است و امیدهای زیادی برای استفاده از این گیاهان در ارتقاء سلامت جوامع وجود دارد.
اصطلاحات طب سنتی
- دم
یا همان خون مایعی سرخ رنگ، گرم و مرطوب است که وظیفه آن تغذیه اندامها است. خون طبیعی سرخ رنگ، شیرین، دارای طبعی گرم و عاری از بوی بد است. خونی که از جگر خارج شده و به قلب میرود حاوی سودا، صفرا و بلغم است. به همین دلیل غلظت زیادی دارد. اما در مسیر خود مقداری از اخلاط و آب اضافی را از دست داده و سرختر، روانتر و روشنتر میشود.
- سودا
سودا سیاه رنگ است. در جگر تولید میشود و جایگاه اصلی آن طحال است. طبعش مانند خاک سرد و خشک و طعمش گس متمایل به تلخ است. قسمتی از آن پس از تراوش از جگر، همراه خون به تغذیه استخوانها کمک میکند. قسمت دیگر به طحال میرود و موجب تقویت دهانه معده میشود.
- صفرا
مایعی زرد رنگ و تلخ است که طبع گرم و خشک دارد. محل تولید آن جگر و جایگاهش در کیسه صفراست. صفرای طبیعی یا همان کف خون، سرخ رنگ است. صفرا به خون لطافت داده و موجب عبور آن از مجاری باریک و مویرگها میشود. صفرا به ششها در دم و بازدم و به رودهها در عمل دفع کمک میکند.
- بلغم
در معده تولید شده و همراه با خون در تمام بدن در جریان است. طبع آن سرد و تر و طعم آن شیرین است. بلغم در روند طبیعی خود به خون تبدیل میشود.
تغییر سبک زندگی
این روزها به علت آلودگی هوا و استرس زیاد، در معرض بیماریهای گوناگون قرار داریم. همیشه شنیدهایم که پیشگیری بهتر از درمان است. جالب است بدانید که با رعایت برخی موارد جزئی و تغییر سبک زندگی میتوان به سادگی از ابتلا به این بیماریها پیشگیری کرد. سبک زندگی سالم با داشتن یک برنامه ورزشی منظم، ساعات مناسب خواب و بیداری، رژیم غذایی مناسب، کنترل احساسات، آب و هوای مناسب، حمام کردن مناسب و رابطه جنسی مناسب حاصل میشود. اگر مایل هستید سبک زندگی سالمی داشته باشید، با ما همراه شوید. در ادامه، به توضیح هر یک از این موارد پرداختهایم.
برنامه ورزشی منظم
ساعات مناسب خواب و بیداری
تنظیم زمان خواب و بیداری و بهبود کیفیت خواب، یکی از عوامل بازدارنده از بروز اضطراب و افسردگی است. خوابیدن هنگام پر بودن معده باعث اختلال هضم، ایجاد نفخ و دیدن خوابهای ترسناک میشود.گرسنه خوابیدن هم باعث میشود تا رطوبت بدن بیش از حد تحلیل رفته که خود منجر به لاغری و ضعف بدن میشود.خواب در روز، مناسب نیست چون باعث تغییر رنگ چهره و عدم دفع مواد زائد از بدن میشود. به خصوص خواب نزدیک غروب آفتاب بسیار کسالتآور بوده و در کتب طب سنتی از آن به عنوان خواب هلاکت یاد میشود. بنابراین اگر عادت به خواب در روز دارید بهتر است آن را به تدریج ترک کنید.هنگام خواب در هر فصلی که باشد بهتر است روی بدن پوشانده شود. زیرا در این حالت، حرارت در بدن به سمت داخل رفته، ظاهر بدن سرد شده و با اندک نسیمی تحت تأثیر قرار گرفته و ممکن است زمینهساز بیماری شود.
رژیم غذایی مناسب
با اینکه خوردن و نوشیدن یکی از لذتهای زندگی است اما توجه به توصیههای تغذیهای از اهمیت ویژهای برخوردارند.این توصیهها شامل موارد متعددی میشود که هر فرد روزانه چندین بار با آنها سر و کار دارد. حکمای بزرگ طب سنتی ایران، غذاها و نوشیدنیهای شادی بخش و متنوع را برای برطرف کردن افسردگی و ایجاد شادی معتدل، توصیه میکنند.
کنترل احساسات
کنترل حالات روحی و روانی، یکی از مهمترین اصول حفظ سلامتی از دیدگاه حکمای طب سنتی است. حالات روحی و روانی، تغییرات عمیق و بسیار سریعی در سلامت انسان ایجاد میکند و در برخی موارد موجب بروز بیماری میشود. این حالات شامل خشم، شادی، ترس، غم، نگرانی و خجالت است که بروز هر یک از این حالات عاطفی در حد تعادل خود، در طول زندگی هر فردی قابل انتظار است اما وقتی از حالت تعادل خارج شده و بیش از حد بروز کند، تأثیرات مخربی بر جسم خواهد گذاشت.
آب و هوای مناسب
آلودگی هوا یکی از مهمترین عوامل بروز اضطراب و افسردگی در افراد است. بهتر است خانه خود را طوری بنا کنید که ضرر هوای آلوده در آن کمتر باشد. سقف خانه بلند باشد، اتاقها و نشیمن رو به مشرق باشند، خانه دارای پنجرههای بزرگ باشد که بعضی رو به مشرق باز شوند طوری که هنگام طلوع خورشید نور به داخل اتاقها بتابد تا هوا را لطیف کند و بعضی رو به شمال باز شوند تا بادهای شمالی که بهترین بادها هستند، در آن بوزند و آلودگی را دفع کنند. همچنین بهتر است گیاهانی مانند کلم، تره، شاهی، کرچک و درختانی مانند انجیر و گردو، در باغچه خانه و اطراف منزل مسکونی شما کاشته نشود چرا که حکمای طب سنتی ایران معتقدند هوای مجاور این گیاهان، چندان برای سکونت مناسب نیست.
حمام کردن مناسب
یکی از راههای پاکسازی بدن، حمام کردن است. متأسفانه امروز حمام کردن به دوش گرفتن فوری تبدیل شده است. در حالی که در دوش گرفتن سریع، فرصت کافی برای باز شدن کامل منافذ پوست وجود ندارد. در حمام لازم است گردش خون سطح بدن افزایش یابد، رنگ چهره مقداری قرمز شده و فرصت داده شود تا مواد زائدی که روی پوست جمع شدهاند کاملاً تمیز شوند. در حمام کردن، استفاده از سنگ پا و ماساژ کف پا با آن در کاهش سردرد، اضطراب و افزایش آرامش تأثیر قابل توجهی دارد.
رابطه جنسی مناسب
رابطه جنسی ایمن باعث دفع مواد زائد از بدن میشود. فاصله بین دفعات رابطه بهتر است حداقل ۲ تا ۳ روز باشد. البته افراد گرم مزاج نسبت به افراد سرد مزاج، توانایی بیشتری برای داشتن رابطه جنسی دارند اما در این مورد نباید زیادهروی کرد.اگر زن و مرد از لحاظ مزاجی مشابه باشند، یعنی هر دو گرم مزاج یا هر دو سرد مزاج باشند، به یک اندازه تمایل به رابطه جنسی دارند و به همین دلیل بهتر میتوانند نیازهای یکدیگر را برطرف کنند. این در حالیست که اگر یکی گرم مزاج و دیگری سرد مزاج باشد، فرد سرد مزاج از درخواست زیاد طرف مقابل و فرد گرم مزاج از عدم تمایل طرف مقابل شکایت میکند.