پیشگیری از بروز عوارض دیابت
در اثر عواملی همچون افزایش شیوع چاقی ناشـی ازشـكل نادرسـت زندگی شهر نشینی و افزایش سـن جوامـع بـشری ، شـیوع بیمـاری دیابت در جهان بـه سـرعت رو بـه افـزایش اسـت و متاسـفانه ایـن افــزایش در كــشورهای در حــال توســعه از جملــه در كــشور مــا چشمگیرتر است. عدم كنترل دیابت( قندخون بالا و یا پایین) در طولانی مدت میتواند اثرات جبران ناپذیری را بر روی اعضای مختلف بدن داشته باشد. این عوارض به دودسته بلند مدت و كوتاه مدت تقسیم میشود
عوارض كوتاه مدت دیابت:
-كمای دیابتی كه در اثر بالا رفتن بیش از حد قندخون و اسیدی شدن خون(كتواسیدوز) رخ میدهد.
-هیپوگلیسمی(قندخون پایین) كه ممكن است منجر به ضعف یا بیهوشی شود.
عوارض بلند مدت دیابت:
آسیب كلیوی، پای دیابتی،
بیماری های قلبی و عروقی، عوارض عصبی، عفونت لثه و دندان، تاری دید در اثر رتینوپاتی ، كاتاراكت(آب مروارید)، گلوكوم(آب سیاه)
1 داشتن یك برنامه غذایی مناسب كه قندخون را كنترل كند ، نه تنها در درمان دیابت بلكه در پیشگیری از بروز عوارض آن هم نقش مهمی دارد و حتی اگر این مشكلات پیش آمده باشد، احتمال پیشرفت بیماری كاهش می یابد.
در حالت عادی لوزالمعده بر اساس میزان فعالیت بدنی شما و غذایی كه میخورید انسولین بدن شما را تنظیم میكند. از آنجایی كه در دیابت این فرایند از كار افتاده است، شما باید خود به تنظیم آن بپردازید.
به عنوان یك قاعده كلی، تزریق انسولین و فعالیت فیزیكی قند خون را پایین و خوردن غذا آن را بالا می برد. هدف اصلی از برنامه ریزی غذایی در دیابت ایجاد تعادل میان این 3عامل است تا از این راه بتوان قندخون را تا حد امكان نزدیك به مقدار طبیعی نگه داشت.
كنترل وزن در دیابت:
اولین قدم برای برای پیشگیری و كنترل دیابت در افراد مختلف پایین آوردن وزن و حفظ آن در محدوده طبیعی می باشد. كه به این منظور از شاخص BMI استفاده میشود.
برای تعیین میزان شـاخص تـوده بـدنی بایـد وزن خود بر حسب كیلوگرم را بر مجذور قد بـر حـسب سـانتیمتـر تقسیم نمایید.
(قد(متر)* قد(متر))/ وزن(كیلوگرم) BMI=
شاخص توده بدنی كمتر از 5/18 نشانه كمبود وزنی است. شاخص تـوده بـدنی 9/24-5/18 طبیعـی بـوده از 9/29-25 بیـانگر اضافه وزن و شاخص توده بدنی 30 و بیش از آن بیانگر چاقی است كه ریسك ابتلا به دیابت و بروز عوارض دیابت را افزایش میدهد.
* همچنین برای حفظ سلامتی و كاهش عوارض بیماری های دیابت، فشارخون و بیماری های قلبی و عروقی، باید اندازه دور كمر در هردو جنس زنان و مردان كمتر از 90 سانتی متر باشد.
كنترل فشارخون در افراد دیابتی:
به منظور پیشگیری از افزایش فشارخون در افراد بالای 50سال و افراد مستعد بیماری های قلبی و عروقی و دیابت توصیه میشود كه میزان نمك مصرفی روزانه كمتر از 5میلی گرم باشد(كمتر از نصف قاشق چایخوری).
كنترل كلسترول خون در افراد دیابتی:
مقدار طبیعی كلسترول خون حداكثر mg/dl200 است. كلسترول بالا یك عامل خطرناك برای بروز و وخامت یافتن بیماری های قلبی عروقی است و معمولا سطح چربی خون در افراد دیابتی بالاتر از سایر افراد است.
HDL: نوعی از كلسترول خون است كه از رسوب در دیواره عروق جلوگیری میكند. مقدارmg/dl40 در مردان و mg/dl50 در زنان به كاهش خطر بیماری های قلبی عروقی و عوارض دیابت كمك میكند.
LDL: نوعی از كلسترول است كه تمایل به رسوب در دیواره عروق دارد. حداكثر میزان قابل قبول آن در افراد در معرض خطر mg/dl100 و در سایر افرادmg/dl 130 است. مصرف زیاد سبزیجات، میوه، حبوبات، مغز دانه ها و روغن های غیر اشباع( كانولا، زیتون، آفتابگردان) باعث كاهشLDL و مصرف ماهی های چرب مانند سالمون، قزل آلاو كپور كه امگا3 بالایی دارند باعث افزایش HDL خون میشوند.
تحرك و فعالیت بدنی:
فعالیت فیزیكی نقش مهمی در كنترل قندخون دارد و همچنین باعث كاهش وزن، كنترل فشارخون و چربی خون میشود. قبل از شروع ورزش حتما قندخون خود را چك كنید. اگر قندخون بالاتر از250 بود ورزش را به تعویق بیاندازید و اگر كمتر از 70 بود حتما یك میان وعده كوچك مانند یك بیسكوئیت سبوسدار بدون نمك میل كنید. مدت توصیه شده برای ورزش 20-30 دقیقه در روز است. اگر مبتلا به عوارض دیابت مانند زخم پا یا مشكلات بینایی هستید،برای تعیین نوع و شدت ورزش حتما با پزشك خود مشورت كنید.
اهمیت زمانبندی مناسب مصرف غذا:تا حد امكان مقدار نسبتا مشخص و ثابتی از مواد غذایی را در ساعات معینی از روز مصرف كنید. بهترین الگوی غذا خوردن در افراد دیابتی مصرف غذا در6 وعده( 3وعده غذای اصلی و 3 میان وعده) است. به طوریكه بین دو وعده بیشتر از3 ساعت فاصله نباشد.
نظم و ترتیب در زمان خوردن غذا تأثیر بسیار مثبتی در كنترل قندخون دارد.
*هرگز فراموش نشود كه دیابت یك بیماری بسیار جدی است و به كار بردن اصطلاحاتی مانند "دیابتم خفیف است" و یا "قندم كمی بالاست"كاملا اشتباه است.
درنهایت فراموش نكنید به دلیل شیوع بالای عوارض دیابت از جمله مشكلات چشمی ،حتی اگر هیچ شكایت و علائم چشمی ندارید، حداقل یكبار در سال برای معاینه دقیق به چشم پزشك مراجعه كنید.